Vắc-xin phòng viêm gan B - Hiệu quả và những điều cần biết
Viêm gan B là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus viêm gan B (HBV) gây ra. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện nay có khoảng 257 triệu người trên toàn cầu mang virus viêm gan B trong cơ thể, trong đó ước tính có khoảng 1,5 triệu người tử vong hàng năm do các biến chứng như xơ gan và ung thư gan. Riêng tại Việt Nam, đây là một trong những quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh viêm gan B rất cao. Theo xếp hạng của WHO, tỷ lệ tử vong do ung thư gan ở Việt Nam đứng thứ nhất châu Á và thứ 5 thế giới.
Vắc-xin phòng viêm gan B hiện được coi là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa nhiễm viêm gan B từ phát triển thành các biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, tiêm vắc-xin này ở trẻ em có thể giúp phòng bệnh lên đến 98%.
Vấn đề đặt ra là để nhiều người dân tiếp cận được với biện pháp dự phòng hiệu quả này, các cơ quan chuyên môn cần tăng thời lượng và mở rộng phạm vi triển khai tiêm chủng và thực hiện thường quy, lâu dài.
Dưới đây là những thông tin về vắc-xin phòng viêm gan B mà bạn cần nắm rõ
Vai trò của vắc-xin phòng viêm gan B
Vắc-xin phòng viêm gan B gồm các thành phần protein của virus viêm gan B (không chứa virus sống). Sau khi tiêm, vắc-xin sẽ kích thích cơ thể sản sinh ra kháng thể chống lại virus này. Điều này sẽ giúp ngăn chặn sự xâm nhập và phát triển của HBV nếu sau này cơ thể tiếp xúc với virus từ môi trường bên ngoài.
Mục đích tiêm vắc-xin phòng viêm gan B là giúp:
- Ngăn ngừa khả năng nhiễm virus viêm gan B từ môi trường xung quanh hơn 90%.
- Ngăn chặn bệnh chuyển biến nặng dẫn đến viêm gan, xơ gan và ung thư gan.
- Ngăn sự lan truyền virus viêm gan B trong cộng đồng.
- Tránh lây nhiễm chéo giữa các thành viên trong gia đình.
- Giảm tỷ lệ bệnh nhân phải ghép gan và tử vong.
Nhìn chung, vắc-xin giúp kiểm soát được căn bệnh viêm gan B và giảm thiểu những biến chứng thậm chí tử vong do virus viêm gan B gây ra.
Chỉ định và chống chỉ định tiêm vắc-xin phòng viêm gan B
Chỉ định tiêm chủng
Các đối tượng sau đây được khuyến cáo nên tiêm vắc-xin phòng viêm gan B
- Trẻ sơ sinh: Tiêm ngay trong vòng 24 giờ đầu sau sinh. Trường hợp sinh non hoặc có bệnh lý nên tiêm càng sớm càng tốt.
- Trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên chưa được tiêm.
- Người lớn không mắc bệnh viêm gan B hoặc chưa tiêm phòng.
- Nhân viên y tế, người làm việc trong phòng xét nghiệm.
- Bệnh nhân ghép tạng, bệnh nhân suy giảm miễn dịch, bệnh nhân chạy thận nhân tạo...
- Người sinh sống, làm việc ở nơi có nguy cơ lây nhiễm virus viêm gan B cao như bệnh viện, nhà tù, cơ sở cai nghiện...
- Người có nguy cơ cao trong quan hệ tình dục như có nhiều bạn tình, không dùng biện pháp an toàn...
- Người sử dụng ma túy tiêm chích.
- Gia đình có người bị nhiễm HBV.
- Phụ nữ có thai nếu có nguy cơ tiếp xúc với virus viêm gan B.
Ngoài ra, vắc-xin này được khuyến cáo tiêm định kỳ cho cộng đồng để kiểm soát và khống chế dịch bệnh.
Chống chỉ định
Một số đối tượng sau không nên tiêm hoặc cân nhắc trước khi tiêm:
- Người đã từng có phản ứng nặng với liều vắc-xin viêm gan B trước đó.
- Người bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc-xin.
- Người đang mắc bệnh cấp tính như sốt cao, nhiễm trùng, hoặc đang trong giai đoạn tái phát bệnh mãn tính.
- Trẻ em dưới 6 tuần tuổi (trừ trẻ sinh từ mẹ bị nhiễm viêm gan B).
- Người đã mắc viêm gan B (xét nghiệm máu dương tính với HBsAg).
- Phụ nữ đang mang thai (trừ trường hợp phải làm việc trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm virus cao).
Lộ trình và liều lượng tiêm vắc-xin
Liều lượng và lịch tiêm vắc-xin phòng viêm gan B có sự khác biệt giữa trẻ em và người lớn.
Trẻ em
Với trẻ sinh ra từ mẹ không mắc HBV: Theo quy định mới nhất của Bộ Y tế Việt Nam, trẻ cần tiêm 3 mũi cơ bản vào các thời điểm:
Mũi 1: Ngay trong 24 giờ sau sinh
Mũi 2: Lúc 2 tháng tuổi
Mũi 3: Khi 4 tháng tuổi.
Các mũi tiếp theo có thể tiêm phối hợp với các loại vắc-xin khác trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia.
Với trẻ sinh ra từ mẹ bị nhiễm HBV: Cần tiêm vắc-xin + huyết thanh kháng HBV ngay sau sinh, theo 2 phác đồ:
Phác đồ 1:
Mũi 1: Ngay sau sinh
Mũi 2: 1 tháng tuổi
Mũi 3: 2 tháng tuổi
Mũi 4: 12 tháng tuổi
Phác đồ 2:
Mũi 1: Ngay sau sinh
Mũi 2: 1 tháng tuổi
Mũi 3: 6 tháng tuổi
Mũi 4: 18 tháng tuổi
Khoảng cách tối thiểu giữa 2 mũi tiêm là 4 tuần.
Người lớn
Trước khi tiêm cần làm xét nghiệm máu để biết đã mắc bệnh hay có kháng thể chưa. Nếu kết quả âm tính với cả HBsAg và HBsAb mới tiêm.
Có thể lựa chọn 1 trong 2 phác đồ sau:
- Phác đồ 0-1-6: Mũi 1, sau đó mũi 2 cách mũi 1 một tháng, mũi 3 sau mũi 2 là 5 tháng.
- Phác đồ 0-1-2-12: Mũi 1, sau đó các mũi cách nhau 1 tháng và mũi 4 cách mũi 3 một năm.
Ngoài ra cũng có phác đồ tiêm gấp gồm 3 mũi trong vòng 1 tháng cho những người có nguy cơ cao phơi nhiễm với HBV.
Sau khoảng 1 tháng tiêm mũi cuối cùng có thể xét nghiệm lại để đánh giá hiệu quả miễn dịch.
Một số lưu ý khi tiêm vắc-xin phòng viêm gan B
Một số lưu ý quan trọng khi tiêm phòng viêm gan B:
- Không tiêm cho người đã mắc viêm gan B hoặc nhiễm HIV/AIDS.
- Người đang mắc bệnh cấp tính, sốt cao cần hoãn tiêm đến khi hết triệu chứng.
- Vắc-xin kém hiệu quả ở người cao tuổi, béo phì, hút thuốc lá...do đáp ứng miễn dịch kém.
- Sau khi tiêm có thể bị đau, sưng tấy nhẹ tại chỗ tiêm.
- Hiệu lực bảo vệ của vắc-xin kéo dài trung bình 5-10 năm.
- Sau 5 năm nên xét nghiệm lại kháng thể để tiêm nhắc lại nếu cần.
Để đảm bảo an toàn, người được tiêm cần theo dõi ít nhất 30 phút sau tiêm để xử trí kịp thời nếu có phản ứng nặng.
Tác dụng phụ có thể gặp
Thông thường, tác dụng phụ của vắc-xin viêm gan B rất hiếm gặp và nhẹ. Một số tác dụng điển hình có thể gặp:
- Tại chỗ tiêm: đau, sưng đỏ, cục bầm tím...
- Toàn thân: sốt nhẹ, mệt mỏi, đau nhức cơ thể, buồn nôn...
- Da: ban đỏ, ngứa, nổi mề đay.
Cách bảo quản vắc-xin
Để đảm bảo hiệu quả, vắc-xin viêm gan B cần được bảo quản đúng cách:
- Bảo quản ở nhiệt độ từ 2-8 độ C, tránh để đông lạnh.
- Để xa ánh sáng và nguồn nhiệt.
- Sử dụng ngay sau khi mở lọ, nếu còn dư phải bảo quản lạnh và sử dụng hết trong vòng 6 giờ.
- Kiểm tra hạn sử dụng trước khi sử dụng. Loại bỏ vắc-xin đã hết hạn.
- Vắc-xin màu đục, có cặn hoặc bị ô nhiễm không được sử dụng.
Chi phí tiêm vắc-xin
Hiện nay, giá vắc-xin viêm gan B trên thị trường khoảng 150.000 - 250.000 đồng/liều. Tại các cơ sở y tế công lập, vắc-xin này được tiêm miễn phí cho các đối tượng trong chương trình tiêm chủng mở rộng.
Đối với người lớn tự nguyện tiêm phòng, chi phí tiêm chủng sẽ do người tiêm chủng chi trả. Một số địa phương có chính sách hỗ trợ một phần chi phí tiêm chủng cho người dân địa phương.
Trên đây là những thông tin về vắc-xin phòng viêm gan B mà mọi người cần biết. Hy vọng qua bài viết này, bạn có thêm kiến thức để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh nguy hiểm này.