Nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan và cách phòng ngừa
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể con người, đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng như tiêu hóa thức ăn, lọc máu và dự trữ năng lượng. Tuy nhiên, gan cũng dễ bị tổn thương bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, đặc biệt là do lối sống không lành mạnh. Việc hiểu rõ những nguyên nhân gây tổn thương gan và cách phòng ngừa là điều vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe của cơ quan này, từ đó góp phần duy trì một cuộc sống khỏe mạnh.
Lạm dụng rượu bia
Uống quá nhiều rượu bia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan. Theo các chuyên gia y tế, phụ nữ không nên uống quá một ly đồ uống có cồn mỗi ngày hoặc 7 ly trong khoảng thời gian một tuần. Đối với nam giới, con số này là hai ly mỗi ngày hoặc 14 ly trong một tuần.
Khi cơ thể tiêu thụ quá nhiều rượu, gan sẽ phải làm việc quá tải để chuyển hóa lượng cồn dư thừa. Lượng rượu không thể chuyển hóa sẽ được biến đổi thành chất béo và tích tụ trong gan, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ. Chất béo này sẽ ảnh hưởng xấu đến chức năng của gan và có thể dẫn đến tình trạng chết tế bào gan.
Nếu tiếp tục lạm dụng rượu trong thời gian dài, gan sẽ trở nên xơ hóa và mất dần khả năng hoạt động bình thường. Nhiều người mắc bệnh gan do rượu nặng thậm chí phải ghép gan vì họ không ngừng uống rượu cho đến khi quá muộn.
Lạm dụng thuốc và chất bổ sung
Không chỉ rượu bia, việc lạm dụng các loại thuốc và chất bổ sung cũng có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan. Nguy cơ phổ biến nhất là việc sử dụng quá liều thuốc giảm đau như acetaminophen (Tylenol). Khi dùng quá liều, acetaminophen sẽ áp đảo hệ thống chuyển hóa của gan và gây ra tình trạng nhiễm độc gan.
Tuy nhiên, nếu sử dụng đúng liều lượng khuyến cáo (không quá 4.000 miligam mỗi ngày cho người khỏe mạnh và 2.000 miligam cho người bị bệnh gan), acetaminophen sẽ không gây nguy hiểm cho gan. Tuy nhiên, những người đang dùng acetaminophen cần tránh uống rượu vì sẽ làm tăng thêm gánh nặng thải độc cho gan.
Các loại thuốc giảm đau khác như nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID) cũng có thể gây hại tương tự khi uống quá liều. Thậm chí, ngay cả các loại kháng sinh thông thường để điều trị nhiễm trùng cũng có thể là nguyên nhân gây tổn thương gan nếu sử dụng không đúng cách.
Bên cạnh đó, một số chất bổ sung dùng để giảm cân như chiết xuất trà xanh, axit linoleic, hay thậm chí cả vitamin A và vitamin B3 nếu uống quá liều đều có thể gây tổn hại cho gan. Do đó, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hay chất bổ sung nào, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Béo phì và bệnh lý liên quan
Cân nặng tăng, béo phì cùng với các bệnh lý như tiểu đường, cholesterol cao và huyết áp cao đều là những yếu tố nguy cơ gây ra bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Tình trạng này xảy ra khi có quá nhiều chất béo tích tụ trong gan, tương tự như tổn thương gan do rượu.
Để phòng ngừa NAFLD và các bệnh lý liên quan, người béo phì hoặc bị bệnh tiểu đường, cholesterol cao, huyết áp cao cần kiểm soát cân nặng và điều trị các bệnh lý này một cách nghiêm túc. Thay đổi lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống hợp lý và tập thể dục đều đặn sẽ giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh lý trên.
Nhiễm virus viêm gan
Virus viêm gan B (HBV) và virus viêm gan C (HCV) là hai loại virus nguy hiểm nhất có thể gây tổn thương gan nặng nề và thậm chí dẫn đến ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.
Đường lây truyền của HBV chủ yếu là qua đường máu, tinh dịch và các dịch cơ thể khác như dùng chung vật dụng cá nhân (kim tiêm, dao cạo râu) với người bị nhiễm bệnh. Trong khi đó, HCV lây nhiễm khi tiếp xúc với máu của người bị bệnh, thường là qua dùng chung dụng cụ tiêm chích ma túy hoặc truyền máu nhiễm bệnh.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) của Mỹ, hơn một nửa số người bị HCV phát triển thành nhiễm trùng mạn tính và 25% phát triển thành xơ gan trong vòng 10-20 năm nếu không được điều trị.
Để phòng ngừa viêm gan virus, vaccine viêm gan B được khuyến cáo tiêm cho người lớn và trẻ em. Đồng thời, mọi người từ 18 đến 79 tuổi nên làm xét nghiệm HCV ít nhất một lần trong đời. Rất may, hiện nay y học đã có nhiều tiến bộ trong việc điều trị các căn bệnh viêm gan do virus này.
Các yếu tố nguy cơ khác
Ngoài các nguyên nhân chính nêu trên, còn một số yếu tố khác cũng có thể gây tổn thương cho gan, bao gồm:
1. Hóa chất độc hại: Tiếp xúc với một số hóa chất độc hại như khí công nghiệp, thuốc trừ sâu, dung môi... có thể gây nhiễm độc cho gan.
2. Bệnh tự miễn: Các bệnh tự miễn như viêm gan tự miễn, xơ gan mật nguyên phát... có thể làm tổn thương gan do hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào gan.
3. Bệnh di truyền: Một số bệnh di truyền hiếm gặp như bệnh tích tụ glycogen, bệnh Wilson (tích tụ đồng trong gan)... cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng gan.
4. Tắc nghẽn đường mật: Các bệnh lý như sỏi mật, ung thư đường mật có thể gây tắc nghẽn dòng mật, dẫn đến tình trạng tổn thương gan.
Để phòng ngừa các nguyên nhân gây tổn thương gan này, điều quan trọng là phải có lối sống lành mạnh, tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại và đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý liên quan.
Gan là cơ quan cực kỳ quan trọng trong cơ thể con người, đóng vai trò không thể thay thế trong việc tiêu hóa thức ăn, lọc máu và dự trữ năng lượng. Tuy nhiên, gan cũng rất dễ bị tổn thương bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, đặc biệt là do lối sống không lành mạnh như lạm dụng rượu bia, thuốc men, béo phì và nhiễm virus viêm gan.
Để bảo vệ sức khỏe của cơ quan này, chúng ta cần thực hiện một lối sống lành mạnh, tránh lạm dụng rượu bia và thuốc men, kiểm soát cân nặng và các bệnh lý liên quan như tiểu đường, cholesterol cao. Đồng thời, cần tiêm phòng vaccine viêm gan B và làm xét nghiệm HCV định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời nếu nhiễm virus viêm gan.
Bằng những biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả này, chúng ta hoàn toàn có thể giảm nguy cơ tổn thương gan và duy trì một cơ thể khỏe mạnh trong suốt cuộc đời.